29 Σεπ 2014

Η βάρβαρη και αναποτελεσματική συνταγή της λιτότητας και του ευρώ

Η δημιουργία του ευρώ βασίστηκε σε δυο απλοϊκές υποθέσεις που ήσαν και ανιστόρητες και αντιεπιστημονικές και όπως απέδειξε ο χρόνος και πολιτικά επικίνδυνες.Η πρώτη υπόθεση μας λέει ότι οικονομίες που είναι διαφορετικές, που έχουν άλλη εξειδίκευση, που έχουν ανόμοια δυναμική, κάλλιστα θα μπορούσαν να συγκλίνουν και να γίνουν πιο αποτελεσματικές χρησιμοποιώντας το ίδιο νόμισμα. Αυτή ήταν η πρώτη ιδέα όσο πιο απλά μπορεί να εκφραστεί. Ιδέα που έχει πάρει και πολλά Νόμπελ.

Η δεύτερη υπόθεση έχει να κάνει με την εξάλειψη των προβλημάτων που επιφέρουν τα ποικίλα νομίσματα με διαφορετική αξία, στα κράτη, στις επιχειρήσεις και στους ανθρώπους. Αυτό το διαρκές παιχνίδι τις υποτίμησης και ανατίμησης των νομισμάτων, το σπρώξιμο του τοπικού προβλήματος στον γείτονα, η αστάθεια του περιβάλλοντος που λειτουργούν οι επιχειρήσεις, η ανταλλαγή συναλλάγματος για ένα απλό ταξίδι ενός ανθρώπου, όλ’ αυτά τα προβλήματα, θα μπορούσαν να λυθούν με την χρήση ενός και μόνου νομίσματος.
Πράγματι οι Ευρωπαίοι προσπάθησαν να φτιάξουν διάφορους μηχανισμούς, μετά την κατάρρευση του Μπρέτον Γούντς, που να αντιμετωπίζει τα παραπάνω προβλήματα σε σχέση με την αξία των νομισμάτων και με την δομή των οικονομιών τους έως ότου καταλήξουν στο ευρώ.
Αλλά το να συνυπάρξεις μαζί τόσες πολλές διαφορετικές οικονομίες και κυρίως με την οικονομία της Γερμανίας είναι δύσκολο εγχείρημα. Ήταν αφελές την εποχή πριν το ευρώ να προσδένει κάποια χώρα το νόμισμα της με το Γερμανικό μάρκο και να καμώνεται ότι έγινε Γερμανία. Γιατί ο μόνος τρόπος να διατηρήσεις την αξία του νομίσματος σου σε σχέση με το μάρκο δεν ήταν άλλος παρά να διέθετες τεράστια αποθεματικά ή διαρκώς να φτωχαίνεις τους κατοίκους σου μέσω της μείωσης των μισθών. 
Ο Σόρος αυτό το γνώριζε και κατρακύλησε την λίρα Αγγλίας και την λιρέτα της Ιταλίας το 1992 όταν αυτές νόμισαν ότι είναι Γερμανίες στην ανταγωνιστικότητα, και τινάχτηκε στον αέρα ο τότε μηχανισμός συναλλαγματικών ισοτιμιών.

Παρ’ όλα αυτά τα πρόσφατα μαθήματα, αλλά κυρίως τα μαθήματα-παθήματα του 1920 και 1930, ότι δεν μπορείς ‘τον κανόνα χρυσού να τον εφαρμόσεις σε Δημοκρατία’ γιατί στο τέλος θα την αποτελειώσεις, οι Ευρωπαίοι αποφάσισαν να προχωρήσουν στο ευρώ.
Αποφάσισαν δηλαδή να κτίσουν στην άμμο παλάτια, με άλλα λόγια σε μια νύκτα όλοι να γίνουν Γερμανία. Θα θυμάστε τα γελάκια του κυρίου Σημίτη και του κυρίου Παπαδήμα την πρωτοχρονιά του 2002 που παρουσίαζαν το ευρώ. Είχαν το γέλιο του ξερόλα οι ανεκδιήγητοι.
Δημιούργησαν την ΕΚΤ με στόχο να περιορίζει τον πληθωρισμό κάτω από 2%, ασχέτως της παραγωγής και του ύψους της ανεργίας, με όργανο το επιτόκιο, ελπίζοντας ότι οι τιμές και οι μισθοί πάντα θα προσαρμόζονταν στην εξωτερική αξία του ευρώ. Άλλη μια φορά στην Ευρώπη οικοδόμησαν τον κανόνα του χρυσού μέσα στην ευρωπαϊκή δημοκρατία προσδοκώντας την σύγκληση των οικονομιών και το βάθεμα της δημοκρατίας.
Αλλά όπως είπε ο Αϊνστάιν, όταν μέσα στον χρόνο εκτελείς τις ίδιες πράξεις και κάνεις τις ίδιες ενέργειες και ελπίζεις σε διαφορετικό αποτέλεσμα, αυτό είναι ο ορισμός της παραφροσύνης.
Και πράγματι δεν χρειάστηκε παρά ελάχιστος χρόνος να διαπιστώσει κανείς ότι μετά την είσοδο του ευρώ, που θα ήταν η λοκομοτίβα της σύγκλησης των οικονομιών, όλες οι οικονομίες συνέκλιναν μόνο σε δυο πράγματα.Όλες είχαν περίπου τα ίδια επιτόκια στα δεκαετή τους ομόλογα και ταυτοχρόνως όλες δημιουργούσαν ελλείμματα στο ισοζύγιο πληρωμών. Σε όλα τα άλλα παρουσίασαν απόκλιση. Η μόνη χώρα φυσικά που ακόμα έχει χαμηλά επιτόκια και περίσσευμα στο ισοζύγιο πληρωμών είναι η Γερμανία.
Το θέμα λοιπόν που εγείρεται είναι ποιός εχέφρων ήταν δυνατόν να χρηματοδοτήσει αυτά τα ελλείμματα. Το 1993, που άρχισε η διαδικασία δημιουργίας του ευρώ, οι αποδώσεις των δεκαετών ομολόγων των χωρών της ευρωζώνης κυμαίνονταν από 6% έως 13,5% ενώ της Ελλάδας ήταν κάπως ψηλότερα στο 23,5%! Στις 31 Δεκεμβρίου του 2001 οι αποδώσεις όλων των ομολόγων είχαν γίνει ίσες ή σχεδόν ίσες με τα ομόλογα της Γερμανίας που πρακτικά σήμαινε ότι η Ελλάδα, η Ιταλία, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία, η Ισπανία είχαν γίνει νέες Γερμανίες!!
Με άλλα λόγια το να χρηματοδοτείς την Ελλάδα ήταν σαν να χρηματοδοτείς την Γερμανία. Κάθε κίνδυνος εξέλειπε! Πως ήταν δυνατόν ένα τσουνάμι από φθηνό χρήμα να φεύγει από το βορρά της Ευρώπης προς τον νότο και να χρηματοδοτεί τις γερμανικές εξαγωγές και οτιδήποτε άλλο και να δημιουργούνται τεράστια χρέη και ελλείμματα; Γιατί τα συστήματα κινδύνου δεν λειτούργησαν;
Παρακάτω υπάρχει μια ιστορία για το Όργιο των Ανήθικων Συναλλαγών του Τραπεζικού Συστήματος.Όταν τελικά γεννήθηκε το ευρώ ένας νέος κόσμος ήρθε στην επιφάνεια. Επί της ουσίας είχε ξαναγεννηθεί η χαρά των τραπεζιτών και της κοντόφθαλμης Γερμανίας.Η ΕΚΤ εγγυήθηκε ένα κόσμο χωρίς πληθωρισμό αφού μια μηχανή παρήγαγε χρήμα για όλη την Ευρώπη, στην Φρανκφούρτη. Από την άλλη όλο το τραπεζικό σύστημα είχε απελευθερωθεί, ήταν πέραν παντώς ελέγχου στη δημιουργία χρήματος για δουλειές χρηματοοικονομικές. Οι τιμές των χρηματοοικονομικών προϊόντων είναι εκτός του δείκτη του πληθωρισμού (γιατί άραγε; δεν θα πάρετε απάντηση ποτέ, απλά ένα βήξιμο). Αφού οι αποδώσεις όλων των ευρωπαϊκών ομολόγων συνέκλιναν, πως θα έβγαζαν μυθώδη κέρδη;
Όσο και αν συνέκλιναν οι αποδώσεις είχαν μια σχετική διαφορά τα νότια ομόλογα από τα βόρεια της Γερμανίας και της Ολλανδίας. Οι Τράπεζες λοιπόν φορτώθηκαν όσο πιο πολλά ομόλογα μπορούσαν της Γερμανίας και της Ολλανδίας. Με αυτά ως ενέχυρο παρήγαγαν χρήμα 40 προς 1 και δάνειζαν αφειδώς τον Νότο, ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, με της ευλογίες της ΕΕ και της Γερμανίας. Υπάρχει εδώ άραγε κάποια ανηθικότητα; Βεβαίως υπάρχει. Γιατί όλοι γνώριζαν ότι η Ιταλία παρέμενε Ιταλία και η Ελλάδα Ελλάδα και δεν ήσαν Γερμανία επειδή είχαν το ευρώ.
Άλλωστε το ισοζύγιο πληρωμών και τα ελλείμματα στο ΑΕΠ καθημερινά αυτό το υπενθύμιζαν. Ο δανεισμός όμως εξακολουθούσε να ρέει. Με άλλα λόγια οι τιμές των ομολόγων μάλλον δεν περιελάμβαναν τον κίνδυνο της χώρας.Αυτή είναι η μια πλευρά της ιστορίας. Παράλληλα το τραπεζικό σύστημα παρήγαγε αλλοπρόσαλλα ‘χρηματοοικονομικά χαρτιά’ απίθανου ύψους που ποτέ δεν ήταν δυνατόν να καλυφτούν από τα κεφάλαια των τραπεζών. Έτσι η κρίση ήταν αναπόφευκτη.
Όταν το 2008 κατέρρευσε στην Αμερική το τραπεζικό σύστημα, οι έξη μεγάλες τράπεζες ήσαν εκτεθειμένες στο ύψος του 61% του ΑΕΠ των ΗΠΑ. Στην Ευρώπη η διαφθορά ήταν απόλυτη. Ενδεικτικά αναφέρω ότι το 2008 οι τρεις μεγάλες τράπεζες της Γαλλίας είχαν ‘ποικίλα ομόλογα που εκφράζουν χρέος’ που αντιστοιχούσαν στο 316% του Γαλλικού ΑΕΠ. Οι δυο μεγαλύτερες γερμανικές τράπεζες είχαν έκθεση σε τέτοια ομόλογα που αντιστοιχούσε στο 114% του Γερμανικού ΑΕΠ. Μόνο η ΙΝG στην Ολλανδία είχε ομόλογα που αντιστοιχούσαν στο 211% του ΑΕΠ της Ολλανδίας, ενώ οι τρεις μεγαλύτερες τράπεζες στην Ιταλία είχαν εκτεθεί κατά το 115% του Ιταλικού ΑΕΠ. Στην Αγγλία οι τέσσερες μεγαλύτερε τράπεζες είχαν ομόλογα που αντιστοιχούσαν στο 394% του ΑΕΠ της Αγγλίας, αλλά ευτυχώς γι αυτήν δεν είχε παραδώσει της εκτυπωτικές πρέσες της λίρας της στην Γερμανία.
Με άλλα λόγια με την είσοδο του ευρώ η τραπεζική κρίση ήταν θέμα χρόνου να εκδηλωθεί και πραγματοποιήθηκε μέσα από ένα γιγαντιαίων διαστάσεων ανήθικο εμπόριο χαρτιών εναντίον των Ευρωπαϊκών Λαών.
Έτσι το πρόβλημα των τραπεζών έγινε πρόβλημα των κρατών και των λαών και όχι το αντίθετοι που μας λένε κουνώντας μας το δάχτυλο. Φάνηκε σε όλη της την έκταση ακόμα η ανικανότητα της ΕΕ να επιλύσει ένα πρόβλημα κρίσης.Το κατασκεύασμα που λέγεται ΕΚΤ, που υποτίθεται ότι είχε υπό την επίβλεψη του το τραπεζικό ευρωπαϊκό σύστημα, απεδείχθη ότι ήταν μαϊμού κεντρική τράπεζα. Διανοητικά και θεσμικά δεν μπορεί να κάνει αυτά που έκανε παλιά μια Κεντρική Τράπεζα ή αυτό που κάνει η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ και της Αγγλίας.
Δεν μπορεί να χρηματοποιήσει ή να αμοιβαιοποιήσει τα χρέη, δεν μπορεί να σώσει μια χώρα, δεν μπορεί να δανείσει απ’ ευθείας τις τράπεζες με επαρκή ποσότητα χρήματος. Αποδείχτηκε άχρηστη και ακόμα είναι άχρηστη. Έχουν περάσει έξη χρόνια από την εκδήλωση της κρίσης και ακόμα η ΕΕ είναι σε ύφεση. Κανείς δεν θέλει να δανειστεί και να δαπανήσει.
Το σφάλμα είναι ότι για να μπούμε στο ευρώ παραδώσαμε τις τυπογραφικές μας μηχανές και την δυνατότητα μας να ορίζουμε την συναλλαγματική μας ισοτιμία, που ήσαν μηχανισμοί αμορτισέρ των σοκ της οικονομίας, και έτσι η μόνη πολιτική που απομένει είναι οι λαοί να περάσουν σε άγρια λιτότητα για να σωθεί το ευρώ.
Αλλά δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα. Η ΕΕ είναι μέσα σε μια τριπλή κρίση που η μια επιβαρύνει την άλλη. Η κρίση του τραπεζικού συστήματος επιβαρύνει το πρόβλημα χρέους των κρατών, το οποίο με την σειρά του μέσω της λιτότητας, για την αύξηση δήθεν της ανταγωνιστικότητας παρεμποδίζει την ανάπτυξη, η οποία υπονομεύεται από τον αποπληθωρισμό.
Η ορθόδοξη απάντηση της ΕΕ και των Γερμανών σε αυτό το ερώτημα είναι ότι αυτό μπορεί να γίνει μέσω της λιτότητας.Η λιτότητα ως ενέργεια δεν είναι τίποτα άλλο από την περικοπή των κρατικών δαπανών για μισθούς, δαπάνες πρόνοιας, δημόσιες επενδύσεις και οπουδήποτε αλλού, έτσι ώστε το κράτος να συρρικνωθεί, και να αυξηθούν οι φόροι με σκοπό να μειωθούν τα ελλείμματα του προϋπολογισμού. Όλα αυτά ειπώθηκαν υπό τον λεξιλογικό μανδύα του δημοσιονομικού νοικοκυρέματος.
Με απλά λόγια ότι είναι σοφό για μια οικογένεια που θέλει να μαζέψει τα οικονομικά της, είναι σοφό και για ένα Βασίλειο όπως είπε και ο Άνταμ Σμίθ.
Το κακό με αυτό το πρώτο επιχείρημα, που αφορά στην βελτίωση των δημοσίων οικονομικών, είναι ότι ένα κράτος δεν είναι οικογένεια ή νοικοκυριό. Δηλαδή στην συνολική οικονομία πολύ απλά, όταν ο Χ μειώνει τις δαπάνες του, αυτό μειώνει με την σειρά του το εισόδημα του Ψ, ο οποίος με την σειρά του μειώνει τις δαπάνες που είναι εισόδημα του Ζ και πάει λέγοντας.
Εν τω μεταξύ το ΑΕΠ συρρικνώνεται, μειώνεται, και τα ελλείμματα ως ποσοστό αυξάνουν με ταχύ ρυθμό.Το δεύτερο ισχυρό επιχείρημα υπέρ της λιτότητας, είναι ότι μέσω αυτής δεν βελτιώνονται μόνο τα δημόσια οικονομικά αλλά βελτιώνεται η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Η σκέψη, πίσω από αυτό τον ισχυρισμό, είναι απλή.
Καθώς μειώνονται οι δαπάνες του κράτους, απελευθερώνονται πόροι, όπως επίσης και με τον περιορισμό των ιδιωτικών δαπανών μέσω της αύξησης των φόρων. Αυτό με την σειρά του μειώνει την ενεργό ζήτηση και αυξάνει την ανεργία. Και εδώ προσοχή. Η αύξηση της ανεργίας αυξάνει την προσφορά εργασίας με κατώτερους φυσικά μισθούς και τιμές και έτσι αυξάνεται η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Η αποθέωση της λογικής επιχειρηματολογίας.
Αισίως πήγαμε στα χρόνια του 1930, που όλη αυτή την διαδικασία την ονομάζαμε αποπληθωρισμό, αλλά στην εποχή μας χαριτωμένα, λόγω του γνωστού γλωσσικού ιμπεριαλισμού των νεοφιλελευθέρων, την ονομάσαμε ‘εσωτερική υποτίμηση’.Αλλά αλλάζοντας το όνομα μιας σκέψης ή μιας ενέργειας δεν αλλάζουμε ντε και καλά ούτε την επιστήμη ούτε την οικονομική ιστορία, ούτε τα αποτελέσματά της.
Η δεκαετία του 1930 μας δίδαξε ότι η βάρβαρη αυτή σκέψη και η εφαρμογή της είναι μια συνταγή έσχατης φτώχειας και βιβλικής καταστροφής του ανθρώπινου και υλικού πλούτου της χώρας. Συνταράχτηκε όλη η ανθρωπότητα στα τέλη της δεκαετίας του 1930 και αιτία ήταν η λιτότητα που επιβλήθηκε στους Λαούς.
Η λιτότητα δεν μπορεί να λύσει κανένα πρόβλημα γιατί το μυστικό της ανάπτυξης βρίσκετε απέναντι, στη ζήτηση. Ποιος επιχειρηματίας θα επενδύσει όταν μια οικονομία δεν δαπανά και δεν δαπανά ακριβώς επειδή τα ημερομίσθια είναι σε επίπεδο πείνας και το κράτος δεν δαπανά επίσης. Αν κανείς δεν δαπανά ανάπτυξη δεν θα γίνει ποτέ.
Στο μεταξύ όμως λόγω του αποπληθωρισμού ή της εσωτερικής υποτίμησης, η σχέση χρέους προς ΑΕΠ χειροτερεύει. Καθώς μειώνονται τα ονομαστικά φορολογικά έσοδα και τα ονομαστικά εισοδήματα και το ΑΕΠ η αξία του χρέους παραμένει. Αυτό άλλωστε δεν έχει συμβεί στη χώρα μας από το 2009; Το χρέος από 110% έφτασε αισίως στο 175% σήμερα, και έχουμε δρόμο.
Και έτσι με όλα αυτά η χώρα βρίσκεται με δυο προβλήματα. Και με το πρόβλημα της ανταγωνιστικότητας άλυτο και με βαρύτερο χρέος. Γιατί καθώς υποτίθεται ότι βελτιώνεις την ανταγωνιστικότητα μέσω της λιτότητας κάνεις χειρότερο το δεύτερο. Αν υποθέσουμε ότι έχει βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα το χρέος αυξάνεται όπως και η ανεργία που αισίως έφτασε στο 27%.Φυσικά αυτή η κατάσταση θα γίνει ακόμα χειρότερη, καταστροφική, γιατί όλα αυτά ξεπηδάνε μέσα από το ευρώ που από την κατασκευή του έχει ισχυρή αποπληθωριστική κατεύθυνση όπως ακριβώς ο χρυσός.Το τι έκανε ο κανόνας του χρυσού και επιστημονικά το γνωρίζουμε και ως ανθρωπότητα το ζήσαμε.
Σήμερα ζούμε την μοντέρνα του εκδοχή που λέγεται ευρώ, αλλά με αγνωσία, με ασθενή μνήμη για τους πολλούς, που αδιαφορούν μέσα από φόβο για τις κοινωνικές επιπτώσεις, που όπως και τότε, είναι ακριβώς οι ίδιες.Οι κοινωνίες του ευρώ σήμερα βασανίζονται από την βία, τα ναρκωτικά, τον αλκοολισμό, την θλίψη, την διάλυση των οικογενειών, την φτώχεια, μετανάστευση, ενώ μέσω της μαζικής ανεργίας η οικονομία χάνει σταδιακά την γνώση της και την ικανότητα της να παράγει.
Οι κοινωνίες του ‘30 βρήκαν λύσεις στο φασισμό, στο ναζισμό, στις δικτατορίες και στον Πόλεμο.Όταν τα παραπάνω ερωτήματα τα απευθύνεις στους απολογητές του ευρώ και της ΕΕ δεν απαντούν αλλά θεωρούν για λόγους δικούς τους που δεν αποδεικνύονται ότι η μόνη θεραπεία για ότι πάσχεις είναι η λιτότητα παρά την ιστορία, παρά την επιστήμη.Αυτή η θρασυτάτη διανοητική στάση που συνιστά πολιτική πρέπει να καταπολεμηθεί.
 


Από την εισήγηση του Δρ.Σπύρου Στάλια, εκπρόσωπου του κόμματος ΔΡΑΧΜΗστο Συνέδριο του ΕΠΑΜ, 25-9-2014


Δεν υπάρχουν σχόλια: