Λαϊκές πλειοψηφίες εναντίον άπληστου κατεστημένου

Μανώλης Κοττάκης

Eίτε ψηφίζεις σε δημοψήφισμα στην Αθήνα είτε στο Λονδίνο ή στο Αϊνταχο το συμπέρασμα είναι ένα και μοναδικό: Διαμορφώνεται πλέον στον πλανήτη μια μεγάλη πλειοψηφία ανθρώπων που δεν απαντά ακριβώς στο ερώτημα που της τίθεται, αλλά επιλέγει να δίνει τις απαντήσεις που προτιμά για όλα όσα θα ήθελε να τη ρωτήσουν. Πολιτικό σύστημα, τράπεζες, κόμματα, παλαιοί πολιτικοί, λομπίστες, μίντια, ακόμη και οι εταιρίες δημοσκοπήσεων συγκροτούν στο μυαλό του παγκόσμιου πολίτη ένα άπληστο κατεστημένο που πρέπει να συντριβεί, γιατί δεν τον περιλαμβάνει στα σχέδιά του. Γι’ αυτό και όποτε του δίνεται η ευκαιρία, το κάνει: το εξευτελίζει.

Οι Ελληνες πέρυσι παραπλανούσαν τους δημοσκόπους γιατί τους θεωρούσαν μακριά χείρα της κομματοκρατίας. Ψήφιζαν για να στείλουν ηχηρό μήνυμα στην Ευρώπη των τεχνοκρατών, για να αποδοκιμάσουν τα συστημικά κανάλια που τους έκαναν πλύση εγκεφάλου για το «Ναι», για να ρίξουν τις σκουριασμένες ηγεσίες της αντιπολίτευσης, για να ανακτήσουν την εθνική περηφάνια, για να φωνάξουν στοπ στη μονομερή λιτότητα κατά των πολλών - οι λίγοι πάντα θα έχουν καταφύγιο έναν Παναμά.

Οι Βρετανοί φέτος ψήφιζαν για να ανακτήσουν τον έλεγχο της κυριαρχίας έναντι των Βρυξελλών -control ήταν η λέξη που άκουσα δεκάδες φορές στο ντιμπέιτ του BBC για το Brexit-, για να αποτρέψουν τη μαζική μετανάστευση και την ελεύθερη κυκλοφορία κοινοτικών εργαζομένων προς το νησί, που ρίχνουν πολύ τους μισθούς.

O πολυεκατομμυριούχος Τραμπ κέρδισε το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων με συνθήματα κατά της παγκοσμιοποίησης και του κατεστημένου των ΗΠΑ. Αν θέλουμε, λοιπόν, να μελετήσουμε σοβαρά το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος σε συνάρτηση με τα υπόλοιπα, πρέπει να υπερβούμε το ερώτημα και να πούμε το εξής: Η γαλαρία της μεσαίας και της εργατικής τάξης επαναστατεί εναντίον όσων έχουν στρογγυλοκαθίσει στην πρώτη θέση και πιστεύουν ότι ο κόσμος μπορεί να συνεχίσει να πορεύεται με τους πολλούς στριμωγμένους είτε στις πίσω θέσεις είτε τσουβαλιασμένους στο πορτμπαγκάζ.

Στην πραγματικότητα οι άνθρωποι διαμαρτύρονται κατά του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού, υποσύνολο του οποίου είναι, στην περίπτωσή μας, η Ευρώπη με την παρούσα λειτουργία της. Στην Αθήνα η διαμαρτυρία είχε λάβει τη μορφή κινήματος κατά του κρατικοδίαιτου καπιταλισμού της διαπλοκής, μιλάμε για επιχειρήσεις που είχαν, με τη στήριξη των ΜΜΕ - τραπεζών, μόνο έναν πελάτη, το κράτος.

Στο Λονδίνο, κατά της ολιγαρχίας του City και των Βρυξελλών. Στις ΗΠΑ, κατά του νεοϋορκεζικού κατεστημένου της απληστίας. Οι πολίτες παντού με κάθε ευκαιρία δείχνουν σαν να επιδιώκουν την αποσυναρμολόγηση του κόσμου.

Οι λαοί δείχνουν να έλκονται από την ιδέα του αγνώστου έναντι του γνωστού και του κατεστημένου. Υπάρχει ακόμη ένα στοιχείο που πρέπει να προσθέσουμε στην ανάλυσή μας: Οι λαοί αντιδρούν στο συναίσθημα του φόβου, επενδύοντας στο συναίσθημα της απελευθέρωσης. Αν οι Βρετανοί, των οποίων η πόλη (Λονδίνο) είναι η πρωτεύουσα της παγκοσμιοποίησης, αισθάνονται ότι η Ευρώπη τούς καθηλώνει, τους καταπιέζει, τους δένει τα χέρια να κάνουν δουλειές με τον νέο κόσμο της Ανατολής, αν οι Βρετανοί αισθάνονται ότι έχουν χάσει την εθνική κυριαρχία τους, κι ας μην είναι προσδεδεμένοι στο ευρώ, τότε τι να πει η Ελλάδα του «κόφτη», της Βελκουλέσκου και των προαπαιτουμένων;

Είναι πολιτικά παράδοξο, αλλά ισχύει. Η γενιά μου βγήκε στους δρόμους με το αίτημα για περισσότερη δημοκρατία στις χώρες του τέως υπαρκτού σοσιαλισμού, που ταλαιπωρούνταν από τη φτώχεια και τη δικτατορία ολοκληρωτικών καθεστώτων. 

Και τώρα, κοντά 30 χρόνια μετά «το τέλος της ιστορίας», η δυτική δημοκρατία βασίζεται στα ίδια εργαλεία -φόβος, κατάργηση απορρήτου, φακέλωμα πολιτών-, με τα οποία πάσχισε να μείνει στη ζωή ο υπαρκτός σοσιαλισμός. Με τα γνωστά αποτελέσματα. Ζούμε την αντίστροφη κίνηση.