Η προσέγγιση Τράμπ-Πούτιν αμφισβητεί την καθεστηκυία διεθνή τάξη

Μυρτώ Μπούτση

Τ ο γκραφίτι που φιλοτεχνήθηκε σε τοίχο της Λιθουανίας απεικόνιζε τον Ντόναλντ Τραμπ και το Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν να δίνουν ένα αδελφικό φιλί, παρόμοιο με το διάσημο «φιλί του σοσιαλισμού» Μπρέζνιεφ - Χόνεκερ το 1979... Η εικόνα αποτύπωσε με τον καλύτερο ίσως τρόπο τις απανταχού

προσδοκίες και αναλύσεις περί σύμπνοιας απόψεων των δύο - και, βέβαια, και τις ανατολικοευρωπαϊκές ανησυχίες για ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Με τον Τραμπ να έχει εκλεγεί πλέον πρόεδρος των ΗΠΑ, το μόνο βέβαιο είναι πως οι διμερείς σχέσεις, που θα διαμορφώσουν και τη γεωπολιτική ισορροπία στον πλανήτη, δεν θα είναι σε καμία περίπτωση απλώς θέμα... προσωπικής χημείας. Βασίζονται σε μία ευρύτερη ατζέντα που έχει φανεί μέχρι στιγμής να προωθεί ο επόμενος Αμερικανός πρόεδρος, κάνοντας ακόμη και εφημερίδες σαν τον «Guardian», με βαθιά δυσπιστία προς το «φαινόμενο Τραμπ», να παραδέχονται ότι «μπορεί να είναι σε θέση να δημιουργήσει μία καλύτερη λειτουργική σχέση με τη Ρωσία από ό,τι κατάφερε ο Ομπάμα».

«Επαναφορά»
Σύμφωνα με τον Τζέιμς Ντόμπινς, πρώην Αμερικανό διπλωμάτη, που σήμερα συνεργάζεται με τη δεξαμενή σκέψης Rand Corporation, δεν πρέπει να εκπλαγούμε, αν δούμε μια προσπάθεια «επαναφοράς» στις σχέσεις Ρωσίας - ΗΠΑ. 

Το «reset» στις διμερείς σχέσεις το είχε υποσχεθεί και ο Ομπάμα, ενώ το είχε επιχειρήσει η Κλίντον ως υπουργός Εξωτερικών το 2009, αποτυγχάνοντας παταγωδώς. Το είχε επιδιώξει παλιότερα -χωρίς μεγάλη επιτυχία- και ο Τζορτζ Μπους Τζούνιορ. 

Αναλυτές επισημαίνουν πως στην περίπτωση του νεοεκλεγέντος υπάρχουν κάποιες διαφορές που -τουλάχιστον, μεσοπρόθεσμα- ίσως παίξουν ρόλο. Οπως το γεγονός ότι ο Τραμπ είναι ένας εθνικιστής «χωρίς την ανάγκη να απολογηθεί γι' αυτό», που για πρώτη φορά θέτει υπό αμφισβήτηση την αμερικανική συμμετοχή στο ΝΑΤΟ και δείχνει να κατανοεί (προεκλογικά, τουλάχιστον) τις ρωσικές ανησυχίες για τη δυτική επιρροή στην ανατολική Ευρώπη. Επίσης, έχει αμφισβητήσει την αμερικανική πολιτική στη Συρία, δείχνοντας περισσότερο μένος κατά του Ισλαμικού Κράτους παρά κατά του Μπασάρ Αλ Ασαντ.

Σύμφωνα με τους αναλυτές του μη κυβερνητικού οργανισμού CNA Ντμίτρι Γκόρενμπεργκ και Μάικλ Κόφμαν, είναι πιθανό να επαναφέρει τα στρατιωτικά συμβόλαια μεταξύ ΗΠΑ - Ρωσίας, να επιδιώξει μεγαλύτερη συνεργασία στη Συρία, να εγκαταλείψει το δόγμα της μετριοπαθούς συριακής αντιπολίτευσης (που ήταν «αγκάθι» στις σχέσεις με τη Μόσχα), ακόμη και να εγκαταλείψει τις κυρώσεις απέναντι στη Ρωσία. Ως κλασικός «άνθρωπος που ξέρει να κάνει συμφωνίες» (trademaker), όμως, θα επιδιώξει αντισταθμίσματα (πιθανώς, στη Συρία ή ακόμη και σε σχέση με την Κίνα) και οι εξελίξεις θα εξαρτηθούν πλέον από τη ρωσική ανταπόκριση.

Η Μαρίγια Ομελίτσεβα, επίκουρη καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο του Κάνσας, εκτιμά πως θα μειώσει την υποστήριξη προς την Ουκρανία και τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, κρίνοντας ότι δεν του είναι χρήσιμες, και στο πλαίσιο μιας προσπάθειας να περιορίσει την στρατιωτική ανάμειξη των ΗΠΑ ανά τον πλανήτη.
Εκτιμά, ακόμη, πως δεν θα εμφανιστεί επικριτικός -όπως η Κλίντον- απέναντι στην καταστολή των διαφωνούντων από πλευράς Μόσχας. Κάτι που υπαινίχθηκε και ο ίδιος ο Ρώσος πρόεδρος, όταν κατά το συγχαρητήριο μήνυμά του επικαλέστηκε την αρχή του «αμοιβαίου σεβασμού».

Τα ερωτήματα
Θα αναγνωρίσει την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία; Θα κάνει πίσω από την αντιπυραυλική ασπίδα, που χτίζουν επιμελώς οι Δυτικοί στην ανατολική Ευρώπη; Θα είναι σκόπιμο να τα πράξει από αμερικανικής πλευράς; Θα διατηρήσει τις προσπάθειες για προσέγγιση, παρά τις όποιες πιέσεις του ρεπουμπλικανικού κατεστημένου να επιδείξει πυγμή απέναντι σε κάθε υπόνοια ρωσικής επιθετικότητας; 

Θα αποδειχθεί και σε προσωπικό επίπεδο τελικά «πραγματιστής», και όχι κυκλοθυμικός και «μάτσο», όπως έχει παρουσιαστεί - μία εικόνα που συντήρησε και εκείνος, σε μεγάλο βαθμό, απέναντι σε μία «αδύναμη» Κλίντον προεκλογικά; Τα ερωτήματα μένουν να απαντηθούν και, βέβαια, όλα θα εξαρτηθούν κι από τη στάση της Μόσχας.

Οσο για την Τουρκία, ο αντιπρόεδρος του Τραμπ Μάικ Πενς προανήγγειλε μάλλον φιλοτουρκική στροφή, δηλώνοντας: «Η Τουρκία είναι ο πιο σημαντικός σύμμαχός μας στην περιοχή». Πάντως τον Σεπτέμβριο στην έδρα του ΟΗΕ, ο Τραμπ προτίμησε να συναντήσει τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Νετανιάχου και τον Αιγύπτιο πρόεδρο Αλ Σίσι, και όχι τον Ερντογάν. Τόσο ο Πούτιν όσο και ο Τραμπ, σημειώνει ο καθηγητής του πανεπιστημίου Κεντ Αντριου Μπαρνς, για διαφορετικούς λόγους, αμφισβητούν την καθεστηκυία διεθνή τάξη, όπως έχει διαμορφωθεί μεταπολεμικά. Το ζήτημα παραμένει ποια θα είναι η νέα τάξη και ποιος έχει να επωφεληθεί από αυτήν.