Tο χάσμα μεταξύ παγκοσμιοποίημένων και περιθωριοποιημένων

Νίκος Λ. Μωραίτης

Ένας από τους βασικούς λόγους του σημερινού προτύπου οικονομικής παγκοσμιοποίησης είναι το να δίδεται η ελευθερία στο κεφάλαιο και στις εταιρείες να κινούνται προς περιοχές όπου υπάρχει φθηνό εργατικό δυναμικό και τα δικαιώματα των εργατών είναι ελάχιστα σε ορισμένες δε περιπτώσεις, είναι ανύπαρκτα. Εντωμεταξύ, η εργασία δεν επιτρέπεται να κινείται ελεύθερα προς
υψηλότερους μισθούς. Επιπλέον, σχεδόν ο μισός πληθυσμός της γης διαβιεί κοντά στη γη, χρησιμοποιώντας το νερό και τις άλλες πηγές για να καλλιεργήσει τα προϊόντα διατροφής του, να χρησιμοποιήσει χώρους διαμονής και να διατηρούνται υγιείς οι ανθρώπινες κοινότητες. Οι πολιτικές της παγκοσμιοποίησης έχουν την τάση να αφαιρούν αυτές τις πηγές και να απομακρύνουν τους ανθρώπους από τη γη τους. Το αποτέλεσμα είναι ένας παγκόσμιος περιορισμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των προτύπων και των μισθών σε όλες τις χώρες, και το ξερίζωμα των ανθρώπινων κοινοτήτων και του τρόπου διαβίωσης εκατομμυρίων ανθρώπων, ενώ τα κέρδη των εταιρειών αυξάνονται.

Στο τέλος του 1998, περίπου ένα δισεκατομμύριο εργαζόμενοι  - το ένα τρίτο του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού – είτε ήταν άνεργο είτε υποαπασχολούμενο, αυτό το αριθμητικό στοιχείο ήταν το χειρότερο που εμφανίστηκε μετά τη μεγάλη ύφεση της δεκαετίας του 1930[1]. 

Oι 200 μεγαλύτερες εταιρείες του κόσμου αυτή τη στιγμή καλύπτουν σχεδόν το 30% της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας, απασχολούν όμως κάτω από το 1% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού. Ενώ τα κέρδη τους αυξάνονται κατά 362.4% μεταξύ του 1983 και 1999, ο αριθμός των ανθρώπων που απασχολούν ανήλθε μόνο στο 14.4%. Καθώς αυτές οι εταιρείες συνεχίζουν να μεγαλώνουν και να παίρνουν έναν πιο παγκόσμιο χαρακτήρα, συνεχίζουν να αγοράζουν τους ανταγωνιστές τους και να εξαφανίζουν θέσεις εργασίες που επικαλύπτει η μια την άλλη. Αυτές οι οικονομίες κλίμακας, είναι προσαρμοσμένες στο ελεύθερο εμπόριο, στον σχεδιασμό της παγκοσμιοποίησης. Οι συγχωνεύσεις ευρείας κλίμακας και οι ενοποιήσεις παράγουν μικρότερο αριθμό θέσεων εργασίας, παράγουν μη - θέσεις εργασίας[2]. 

Οι εργοδότες χρησιμοποιούν την πρόσθετη «ευελιξία» των εργατικών νόμων [που ζητεί το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα] για να μειώσει τις θέσεις εργασίας και να μειώσει παρά να αυξήσει την παραγωγική ικανότητα και τη δημιουργία θέσεων εργασίας, δεδομένου ότι οι νέες μεταρρυθμίσεις στοχεύουν στο να διευκολύνουν στις απολύσεις και στον περιορισμό της ικανότητας των συνδικαλιστικών οργανώσεων να τις υπερασπίζονται[3]. 

Σύμφωνα με την τρέχουσα νομοθεσία, η οικονομική παγκοσμιοποίηση διεύρυνε το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών κρατών, μεταξύ πλουσίων και φτωχών στις περισσότερες χώρες, και μεταξύ ανδρών και γυναικών. Οι κοινωνικές ανατροπές και εντάσεις που προκύπτουν είναι από τους μεγαλύτερους κινδύνους για την ειρήνη και την ασφάλεια σε ολόκληρο τον κόσμο. Η μεγαλύτερη ισότητα μεταξύ των κρατών και μέσα στα ίδια τα κράτη θα ενισχύσει και τη δημοκρατία και τις αποδεκτές κοινότητες.

Η μείωση του αυξανόμενου εύρους μεταξύ πλουσίων και φτωχών κρατών απαιτεί πρώτα απ’ όλα την κατάργηση όλων των παράνομων χρεών των φτωχών χρεών. Απαιτεί επίσης την αντικατάσταση των υπαρχόντων οργανισμών της παγκόσμιας διακυβέρνησης με νέους που περιλαμβάνουν την παγκόσμια δικαιοσύνη μεταξύ των αρχών λειτουργίας τους.

Σε ό,τι αφορά τις ανισότητες μεταξύ των κρατών, βασικό στοιχείο του ισχύοντας κυρίαρχου συστήματος είναι ότι οι αγορές ανταποκρίνονται στις θελήσεις εκείνων που έχουν χρήματα και αγνοούν ακόμα και τις βασικές ανάγκες εκείνων οι οποίοι δεν έχουν τα μέσα να πληρώσουν. Οι ακραίες ανισότητες στο εισόδημα και στην ιδιοκτησία απορυθμίζουν την κατανομή των οικονομικών πόρων, εξαιρούν τους πολύ πλουσίους από την ουσιαστική δημοκρατική συμμετοχή, υποβαθμίζουν τη νομιμότητα των θεσμών, και δημιουργούν κοινωνική αποσταθεροποίηση.

 Επίσης, η οικονομική παγκοσμιοποίηση ζημιώνει σε δυσανάλογο βαθμό και τις γυναίκες. Οι γυναίκες αποτελούν την πλειοψηφία των παραγωγών ειδών διατροφής μικρής κλίμακας που εξακολουθούν να καλύπτουν τα πιο αναγκαία προϊόντα διατροφής του πλανήτη. Έτσι, υποφέρουν τα μέγιστα από το παγκοσμιοποιημένο σύστημα γεωργίας. Ομοίως, οι περισσότεροι εργάτες σειριακής παραγωγής, σε παγκόσμιο επίπεδο, της Nike, Dell και άλλων πολυεθνικών εταιρειών είναι γυναίκες, και υποφέρουν τα μέγιστα ως υποαμοιβόμενο εργατικό δυναμικό. Ανεξάρτητα αν πρόκειται για εργάτες γεωργικής παραγωγής ή εργοστασίου, οι γυναίκες είναι οι κατά κύριο λόγο εργαζόμενες στο σπίτι και φροντίζουν τα παιδιά, και το μέγιστο τμήμα αυτής της εργασίας δεν πληρώνεται. Και ενώ οι κατώτερες βαθμίδες στις σειριακές γραμμές παραγωγής παγκοσμίως καλύπτονται κατά κύριο λόγο από γυναίκες, τα υψηλόβαθμα στελέχη των πολυεθνικών εταιρειών και οι παγκόσμιοι γραφειοκράτες είναι άντρες, πιέζοντας την άνιση κατά γένος κλίμακα πληρωμών. 

  

Σημείο Αναφοράς σε ό,τι αφορά την οικονομική παγκοσμιοποίηση είναι η Ζώνη Επεξεργασίας Εξαγωγών, γνωστή στην Κεντρική Αμερική και το Μεξικό ως “maquiladoras”. Αυτά τα καινούρια «στρατόπεδα συγκεντρώσεως» παρέχουν τη δυνατότητα στις ξένες εταιρείες να παράγουν με φορολογικές μειώσεις και εξαιρέσεις από τους εργατικούς και περιβαλλοντικούς νόμους. Παγκοσμίως, ένας μέσος όρος ανερχόμενος στο 80% των εργαζομένων σε αυτές τις ζώνες είναι γυναίκες. Οι ώρες εργασίας είναι πολλές και συνήθως η προστασία των εργαζομένων είναι πολύ περιορισμένη. Η πειθαρχία είναι σκληρή και δεσποτικού χαρακτήρα, ενώ η σεξουαλική παρενόχληση είναι σύνηθες φαινόμενο[4].

Γιατί συνέβη αυτό; Γιατί συνεχίζεται; Οι απαντήσεις είναι οι κάτωθι: η νοοτροπία «τα κέρδη πριν από τον άνθρωπο» και σε ορισμένες περιπτώσεις συμπαιγνία με το κράτος. Πολλές εταιρείες «χτενίζουν» ολόκληρο τον πλανήτη προκειμένου να βρουν την φθηνότερη εργασία. Ρίχνουν τη μια χώρα ενάντια στην άλλη μέσα σ’ ένα πόλεμο προσφορών για τη σύναψη συμβολαίων παραγωγής. Σε κάτι που αποκαλείται «ένας αγώνας προς τον πυθμένα». 

Για να διατηρήσουν την ισχύ τους, την υπάρχουσα κατάσταση, οι απειλούμενες Αμερικανικές εταιρείες άρχισαν να μεταφέρουν τις παραγωγικές δραστηριότητές τους στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου η χρήση παράνομης φθηνής εργασίας θα τις διατηρούσε ανταγωνιστικές.

Πιο κάτω παραθέτουμε πίνακα με μισθούς πείνας ανά τον κόσμο:

(σε ωρομίσθια)

Γουατεμάλα:              0, 37¢

Ελ Σαλβαδόρ             0,60¢

Νικαράγουα              0,23¢

Ονδούρα                    0,43¢

Αϊτή                             0,30¢

Μεξικό                        0,50¢

Κίνα                            0,28¢

Ινδονησία                   0,20¢

Βιρμανία                    0,04¢

Μπαγκλαντές 0,13 – 0,20¢

Ρουμανία                   0,17 – 0,37¢

Ρωσία                         0,11 - 0,56¢

Αμερικάνικα εργοστάσια εκμετάλλευσης              $3 - 4$

Αμερικανικό έδαφος της Saipan               $3

Γυναίκες που ράβουν ακριβά παπούτσια Nike των $75 εξαναγκάζονται να μεγαλώνουν τα παιδιά τους με καφέ και λεμονάδες διότι δεν μπορούν να αγοράσουν γάλα. Κανένας δε μπορεί να ζήσει με $0,60 την ώρα στο Ελ Σαλβαδόρ. Είναι μισθός πείνας. Για να ξεφύγουν οι εργάτες από την πείνα και τη φτώχια θα πρέπει να κερδίζουν τουλάχιστον $1.18 την ώρα. Τί θα γίνει όμως όταν η Nike πληρώνει τους εργάτες της $1.17 την ώρα αντί του τρέχοντος ημερομισθίου των $0,60; Δεν θα εξανεμιστούν άραγε τα κέρδη των εταιρειών;

Μόνο κατ’ ελάχιστο. Με ωρομίσθιο $0,60 οι γυναίκες πληρώνονται $0,20 για το ράψιμο κάθε πουκάμισου Nike που πωλείται λιανικά $75. Εάν το ωρομίσθιό τους φθάσει το $1.18. οι εργάτες μπορεί να κερδίζουν 391/2 σεντς για κάθε πουκάμισο Nike που πωλείται $75. Αυτό σημαίνει ότι τα ημερομίσθιά τους θα αντιστοιχούν σε λιγότερο από το 1% της τιμής της λιανικής. Αυτό σίγουρα θα μπορεί να το αντέξει η Nike.

Οι JC Penny, Victoria’s Secret, IBM, Toys R Us και η TWA είναι μερικές από τις Αμερικανικές εταιρείες που εκμεταλλεύθηκαν χρησιμοποιώντας φυλακισμένους στην παραγωγή. Μέσα από δικαστικές αποφάσεις που επιβάλλονται ποινές εγκλεισμού στις φυλακές για μεγάλη χρονική περίοδο για μικροαδικήματα σε σχέση με ναρκωτικά και έντονες ρατσιστικές προκαταλήψεις οι φυλακές χρησιμοποιούνται από τις εταιρείες για την αποκόμιση κερδών, δηλαδή την παροχή εργασίας προς στις εταιρείες από καταδικασμένους, με αντίτιμο το δωμάτιο και την τροφή που παρέχει η φυλακή, δημιουργώντας έτσι ένα σύγχρονο σύστημα εργασίας που παρέχεται από καταδικασμένα, δεσμευμένα άτομα – μια κοινωνική κατάσταση που παλαιότερα ονομαζόταν σκλαβιά[5]. 

Σε ολόκληρο τον κόσμο οι επιχειρήσεις εκμεταλλεύονται τις γυναίκες εργαζόμενες με το να βάζουν μια ταμπέλα σε ορισμένες εργασίες ως «εργασίες για γυναίκες» και στη συνέχεια να τους δίνουν χαμηλότερους μισθούς διότι οι εργασίες αυτές παρέχονται από γυναίκες. Με άλλα λόγια, οι γυναίκες πληρώνονται λιγότερα όχι για τον τύπο της εργασίας που παρέχουν, αλλά για το ότι η εργασία αυτή εκτελείται από γυναίκες. Σε βιομηχανίες όπως υφασματοβιομηχανίες, παραγωγής ενδύματος και ηλεκτρονικών προϊόντων, τα στερεότυπα του τύπου ότι οι γυναίκες έχουν «μικρότερα δάκτυλα» και «μεγαλύτερη επιδεξιότητα» επιτρέπουν στις εταιρείες να «γκετοποιούν» και να χρησιμοποιούν τις γυναίκες σε θέσεις χαμηλού διανοητικού επιπέδου με χαμηλούς μισθούς[6]. 

            

Οι κυβερνήσεις στις υποανάπτυκτες χώρες όπως στον Παναμά, στην Ινδονησία, Κίνα Μπαγκλαντές, Μεξικό, Τζαμάικα, Μαρόκο, Αϊτή, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Φιλιππίνες, Σρι Λάνκα και Λεσόθο υπόσχονται μεγάλες δεξαμενές γυναικών εργατριών στις πολυεθνικές εταιρείες στις ζώνες παραγωγής προϊόντων για εξαγωγές. Συνήθως εργάζονται νέες κοπέλες κάτω από επικίνδυνες συνθήκες εργασίας με πολύ χαμηλούς μισθούς για την παραγωγή αγαθών για τον Πρώτο Κόσμο καθώς τα ανθρώπινα δικαιώματά τους παραβιάζονται από τις κυβερνήσεις και τις επιχειρήσεις.

Τις τρεις τελευταίες δεκαετίες οι ΗΠΑ και άλλες βιομηχανικές χώρες πειραματίστηκαν σε «εταιρικές πτήσεις» καθώς οι πολυεθνικές μετέφεραν την επιχειρηματική τους δραστηριότητα από περιοχές που απαιτούντο υποφερτοί μισθοί όπως οι ΗΠΑ, το Χονγκ – Κονγκ, η Ταϊβάν και η Νότια Κορέα σε φτωχότερες χώρες όπου οι εργάτες ψάχνουν απεγνωσμένα να βρουν δουλειά με απαράδεκτα χαμηλούς μισθούς. Η Sweatshop Watch αναφέρει τα πιο κάτω ωρομίσθια για εργάτες στο χώρο της ένδυσης για το έτος 1995:

Χονγκ – Κονγκ           3.63¢

Μαλαισία                    0.49¢

Φιλιππίνες                  0.48¢

Ταϊλάνδη                    0.38 - .48¢

Σρι Λάνκα                  0.13¢

Κίνα                            012.-0.15¢

Βιετνάμ                       0.12¢ [7]

Στις ΗΠΑ, πάνω από 400.000 θέσεις εργασίας χάθηκαν από το 1973 καθώς οι Αμερικανικές εταιρείες όπως οι Liz Clairborne και The Gap μετέφεραν τις δραστηριότητές τους εκτός συνόρων. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι σε αυτά τα εργοστάσια εκμετάλλευσης είναι νέα κορίτσια, αν και σε ορισμένες περιοχές όπως το Μπαγκλαντές χρησιμοποιούνται και παιδιά ηλικίας 10 και 14 ετών που ράβουν τα ρούχα που φοράμε. Συνήθως το εργατικό δυναμικό κοιμάται σε θαλάμους με πολλά άτομα μαζί και με λίγες ανέσεις. Αυτές οι νέες εργάτριες παρόλον ότι εργάζονται έξι με επτά ημέρες την εβδομάδα, εντούτοις δεν είναι σε θέση να πληρώσουν για ένα απλό γεύμα και αναγκάζονται να υποσιτίζονται. Στο τεύχος του Οκτωβρίου 1996 του 48Hours αποκαλύπτεται ότι οι εργάτες που απασχολούνται στα εργοστάσια της Nike στο Βιετνάμ κερδίζουν μόλις 20 δολάρια ΗΠΑ το μήνα και απασχολούνται έξι ημέρες την εβδομάδα, με εισπράξεις που αντιστοιχούν μόνο στο 50% του ελαχίστου μισθού στη χώρα.

Η εταιρεία Liz Clairborne ράβει ρούχα της στα εργοστάσια της Doall, Κορεατικής ιδιοκτησίας, στο Ελ Σαλβαδόρ από το 1992. Οι γυναίκες κερδίζουν 74 σεντς για κάθε ζακέτα αξίας 198 δολαρίων ΗΠΑ της Liz Clairborne που ράβουν και 58 σεντς για κάθε παντελόνι αξίας 118 δολαρίων ΗΠΑ. Οι μισθοί τους ανέρχονται σε λιγότερο από το μισό τοις εκατό της λιανικής τιμής του πωλουμένου τεμαχίου.

Ø  Υπάρχουν 225 εργοστάσια παραγωγής για εξαγωγές ειδών ένδυσης στο Ελ Σαλβαδόρ 

Ø  Με 68.000 εργαζομένους

Ø  Που αποστέλλουν 581 εκατομμύρια τεμάχια ειδών αμφίεσης ετησίως στις ΗΠΑ αξίας 1.2 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ

Ø  Το Ελ Σαλβαδόρ τώρα είναι η έβδομη μεγαλύτερη χώρα παραγωγής ειδών ένδυσης για εξαγωγές στις ΗΠΑ

Ø  Οι εξαγωγές του Ελ Σαλβαδόρ προς τις ΗΠΑ σε είδη ένδυσης ανέρχονται σε 12% το 1998, με έναν διαρκή αυξανόμενο ρυθμό που συνεχίζεται τους πρώτους τρεις μήνες του 1999, έως ένα επιπλέον 7%. Τώρα, το Ελ Σαλβαδόρ στέλνει 50 εκατομμύρια τεμάχια ειδών ένδυσης το μήνα στις ΗΠΑ.

Ø  Οι γυναίκες του Ελ Σαλβαδόρ πληρώνονται 74 σεντς για κάθε ζακέτα που ράβουν λιανικής τιμής 198 δολαρίων ΗΠΑ της Liz Clairborne που σημαίνει ότι οι μισθοί τους αντιστοιχούν στα 4/10 του 1% της λιανικής τιμής της ζακέτας.

Ø  Επίσης, οι γυναίκες κερδίζουν 58 σεντς για κάθε παντελόνι Liz Clairborne που ράβουν του οποίου η λιανική τιμή ανέρχεται σε 118 δολάρια ΗΠΑ που σημαίνει ότι οι μισθοί τους αντιστοιχούν στα 5/10 του 1% της λιανικής τιμής της ζακέτας.

Ø  Τέσσερις γραμμές παραγωγής στο εργοστάσιο Doall #2, που αντιστοιχεί περίπου στο μισό της συνολικής εργοστασιακής παραγωγής, ασχολούνται με το ράψιμο, φορεμάτων, ζακέτων, παντελονιών και φουστών της Liz Clairborne.

Ø   

Αυτές οι χαμηλές αντιστοιχίες μισθών έχουν παραμείνει σταθερές για χρόνια. Όταν η Εθνική Επιτροπή Εργασίας μελέτησε τα κόστη παραγωγής στο εργοστάσιο Doall τον Οκτώβριο του 1995, οι γυναίκες κέρδιζαν 77 σεντς για κάθε ζακέτα της Liz Clairborne που πουλιόταν λιανικά 178 δολάρια ΗΠΑ, που σημαίνει ότι οι μισθοί τους αντιστοιχούσαν στα 5/10 του 1% της λιανικής τιμής της ζακέτας. Επισημαίνεται ότι στις ΗΠΑ το κόστος εργασίας για το ράψιμο ενός ρούχου τυπικά ανέρχεται στο 10% της λιανικής τιμής. Μεταφέροντας την παραγωγή εκτός συνόρων, οι εταιρείες σχεδόν εξαφάνισαν το κόστος ραψίματος ενός ρούχου, περιορίζοντας το κόστος ραψίματος από το 10% στα 5/10 του 1%. Οι εταιρείες ταυτόχρονα αύξησαν τα κέρδη τους από το παραδοσιακό 100% για τις ΗΠΑ που αντιστοιχεί όταν το ρούχο φεύγει από τον παραγωγό και πηγαίνει στο λιανοπωλητή σε 500 έως 1.000% με την παραγωγή ειδών αμφίεσης εκτός συνόρων, όπου οι ελάχιστοι μισθοί συχνά καθορίζονται κάτω από τα όρια επιβίωσης και όπου οι αντιστοιχίες μισθών είναι φαινομενικά χαμηλές μέσα από την άρνηση των δικαιωμάτων του εργαζομένου[8].  

Να λοιπόν πως λειτουργεί το σύστημα:

Εξήντα εργάτες της γραμμής παραγωγής έχουν ως μέτρο παραγωγής 600 ζακέτες Liz Clairborne ανά 8ωρη βάρδια, από 07.00 π.μ με 16.00μμ.

Η βασική αμοιβή στο εργοστάσιο Doall είναι 60 σεντς την ώρα, όμως για τους δικούς μας υπολογισμούς επιλέξαμε την υψηλότερη αμοιβή στο εργοστάσιο που κερδίζουν πολύ λίγοι εργαζόμενοι συμπεριλαμβανομένων και όλων των έξτρα αμοιβών και κινήτρων, που είναι 92 σεντς την ώρα.

[{$0.92Χ8ώρες=$7.36 την ημέρα, $7.37Χ60 εργαζόμενοι στη γραμμή παραγωγής = $441.60 ημερησίως για αμοιβές. 600 ζακέτες Χ$198 = $118.800 η αξία λιανικών πωλήσεων ημερησίως για τα ρούχα. $441.60:$118.000=.00374, ή 4/10 του 1%, που σημαίνει ότι το άμεσο εργατικό κόστος για το ράψιμο της ζακέτας είναι περίπου 74 σεντς (.00374 Χ $198 = 0.74}].

Εξήντα τρεις εργάτες σε γραμμή παραγωγής έχουν ημερήσιο μέτρο παραγωγής ραψίματος 800 παντελόνια της Liz Clairborne μέσα σε μια 8ωρη βάρδια, από 07.00 π.μ με 16.00μμ με μια ώρα διακοπή για φαγητό. [{$0.92Χ8ώρες=$7.37 ημερησίως, $7.36Χ63 εργαζόμενοι=$463.68 ημερησίως για αμοιβές. 800 παντελόνια προς $118 έκαστο αντιστοιχεί σε $94.400 για ρούχα που ράβονται μέσα σε μια ημέρα. $463.68:$94.400=0.0049, ή 5/10 του 1%, που σημαίνει ότι το άμεσο εργατικό κόστος για το ράψιμο παντελονιού αξίας $118 ανέρχεται σε 54 σεντς (.$118Χ0.0049 = 0.58}].  

Υπάρχουν 68.000 εργάτες στο Ελ Σαλβαδόρ που ράβουν ρούχα αποκλειστικά για εξαγωγές στις ΗΠΑ. 63% αυτών των εργατών είναι νέα κορίτσια, η πλειοψηφία τους 17 έως 25 ετών, ενώ 50% είναι ανύπαντρες μητέρες. Οι πάνω από 27.000 ανύπαντρες μητέρες που εργάζονται στα εργοστάσια παραγωγής για το εξωτερικό είναι οι εργάτριες εκείνες οι οποίες είναι οι περισσότερο ευάλωτες σε καταχρηστικές συνθήκες εργασίες στα εργοστάσια, δεδομένου ότι τα παιδιά τους εξαρτώνται άμεσα από τους μισθούς τους. Επίσης, αντιμετωπίζουν ένα γενικό ποσοστό φτώχιας ανερχόμενο σε 48%. Η εταιρεία Liz Clairborne εισάγει από το Ελ Σαλβαδόρ, Γουατεμάλα, Δομινικανή Δημοκρατία, Κίνα, Σαϊπάν, κλπ[9].

  

Οι συνθήκες εργασίας στο εργοστάσιο εκμετάλλευσης Doall #2

Στο εργοστάσιο Doall #2, υπάρχουν περίπου 800 εργαζόμενοι οι οποίοι ράβουν ρούχα για την Liz Claiborne (που συνολικά ανέρχονται περίπου στο μισό της συνολικής παραγωγής της) τηνPerry Ellis και την  Leslie Fay. Το εργοστάσιο της Doall  βρίσκεται στην Ζώνη Ελευθέρου Εμπορίου San Marcos στα περίχωρα του Σαν Σαλβαδόρ και στον αυτοκινητόδρομο που οδηγεί στο αεροδρόμιο. Η Ζώνη Ελευθέρου Εμπορίου περιβάλλεται από ένα ψηλό φράχτη που στην κορυφή του είναι πλεγμένο κοφτερό συρματόπλεγμα. Οι μεταλλικές πύλες της εισόδου παραμένουν κλειδωμένες και ελέγχονται από βαριά οπλισμένους φρουρούς που ψάχνουν για κλέφτες. Δεν επιτρέπεται η είσοδος επισκεπτών[10]. 

...