Να γιατί μπορούμε και χωρίς το ευρώ

                               

Από το σύντομο  βιβλίο του Θεόδωρου Κατσανέβα με τίτλο :

 “Η απομυθοποίηση του ευρώ: 41  απαντήσεις για την επιστροφή δραχμή”.

   Εκδόσεις Λιβάνη

1.Η ένταξή μας στο ευρώ θεωρήθηκε μεγάλη επιτυχία για τη χώρα μας. Γιατί τώρα να επιστρέψουμε στη δραχμή ;

Η ένταξη στην ευρωζώνη έγινε για να σταθεροποιηθεί και να αναπτυχθεί η ελληνική οικονομία. Αντί για αυτό όμως,σήμερα ζούμε τη μεγαλύτερη οικονομική καταστροφή που έχει βιώσει η χώρα, εκτός από περιόδους πολέμων. Μετά το 2002 που ενταχθήκαμε στο ευρώ, υπήρξε μια αρχική περίοδος πλαστής ευημερίας που στηρίχθηκε σε δανεισμό με χαμηλά επιτόκια. Αλλά αμέσως με την έλευση της οικονομικής κρίσης το 2008-9, η οικονομία της χώρας κατέρρευσε.

2.Υποστηρίζεται ότι η κατάρρευση μας οφείλεται στην κακοδιαχείριση, στις μεγάλες δημοσιονομικές δαπάνες, στην κατασπατάληση πόρων, στη γραφειοκρατία και στη διαφθορά.

Είναι αλήθεια ότι οι κυβερνήσεις των τελευταίων δεκαπέντε ετών είναι υπόλογες για όλα αυτά. Και πρέπει να λογοδοτήσουν για το πάρτι της διαφθοράς, της κακοδιαχείρησης, της δημοσιονομικής ασυδοσίας. Γι’ αυτό είμαστε και οι πρωταθλητές της κατάρρευσης που έχουν υποστεί όλες οι περιφερειακές χώρες που ανήκουν στην ευρωζώνη, τα λεγόμενα GIPSI ( Greece, Italy, Portugal, Spain, Ireland).[1] Όμως, όπως αποδεικνύεται από πολλές διεθνείς και δικές μας μελέτες στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, οι περισσότερες χώρες μέσα στην ευρωζώνη καταρρέουν με την έλευση της κρίσης του 2008-9, σε αντίθεση με τις χώρες έξω από την ευρωζώνη, ή και έξω από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

3.Πως εξηγείται αυτό ;

Το πρόβλημα είναι συστημικό. Οφείλεται στις διαφορετικές οικονομικές δομές των βόρειων σε σχέση με τις περιφερειακές  νότιες κυρίως ευρωπαϊκές χώρες.[2] Το ευρώ είναι ένα κουστούμι κομμένο και ραμμένο στα μέτρα της Γερμανίας κυρίως, η οποία παράγει ολιγοπωλειακά προϊόντα[3] έντασης κεφαλαίου[4], υψηλής τεχνολογίας και καινοτομίας. Τα προϊόντα αυτά, εμπεριέχουν ελάχιστο κόστος πρώτων υλών ή εργασίας. Έτσι, η παραγωγή τους στοιχίζει ελάχιστα, αλλά επειδή δεν υπάρχουν ανταγωνιστές,  ή υπάρχουν ελάχιστοι, η τιμή πώλησής τους ορίζεται αυθαίρετα πολύ υψηλή, με συνέπεια τα περιθώρια κέρδους να είναι τεράστια. Ένας σύγχρονος μαγνητικός τομογράφος, π.χ. της Seamens, πωλείται πολύ ακριβά γιατί θεωρείται αναγκαία η αγορά του στη διεθνή αγορά. Και σε εξωφρενικά υψηλές τιμές πωλούνται τα ανταλλακτικά τους. Επί πλέον, η συγκεκριμένη εταιρεία, όπως και άλλες πολυεθνικές , φροντίζουν να έχουν ένα «καλολαδομένο» δίκτυο αγοραστών σε όλες τις χώρες. Έτσι το σκληρό ευρώ, αυτό το συγκεκαλυμμένο μάρκο, ευνοεί κυρίως τη χώρα δυνάστη της Ευρώπης, η οποία σωρεύει τεράστια συναλλαγματικά πλεονάσματα και κερδοσκοπεί από τη διαφορά των spreads[5] και τα χαμηλά, μηδενικά ή και αρνητικά επιτόκια καταθέσεων και ομολόγων που συλλέγει μαζικά από όλες τις χώρες, αφού θεωρείται ασφαλής επενδυτικός προορισμός.

4.Ποια είναι δηλ. η διαφορά με την περίπτωση της Ελλάδας ;

Ό κύριος προσανατολισμός της περιφερειακής ελληνικής οικονομίας στον τουρισμό και τη γεωργία, απαιτεί παραγωγική διαδικασία έντασης εργασίας. Χρειαζόμαστε δηλ. πολλά εργατικά χέρια,το κόστος των οποίων δεν μπορεί να συμπιεστεί κάτω από ένα ορισμένο επίπεδο,ώστε το συνολικό κόστος παραγωγής να είναι χαμηλότερο ή ίσο με αυτό των ανταγωνιστών μας. Το δωμάτιο ενός ελληνικού ξενοδοχείου, στοιχίζει περίπου το διπλάσιο απ’ ότι ένα αντίστοιχο στην Τουρκία, στην Αίγυπτο, στη Βουλγαρία, στη Ρουμανία, στην Ουγγαρία. Γι’ αυτό και η Κωσταντινούπολη, το Κάιρο, το Βουκουρέστι, η Βουδαπέστη, κλπ., πλημμυρίζουν από Έλληνες τουρίστες, αφού στοιχίζουν λιγότερο από ότι ο Πόρος και αρκετά λιγότερο από ότι η Πάρος. Την ίδια ώρα, με τη συνθήκη του Σέγκεν, δε μας επιτρέπεται να δεχθούμε μαζικά τουρίστες από χώρες όπως η Ρωσία και η Κίνα. Πρόκειται για άλλη μια παραγνωρισμένη αλλά σοβαρά βλαπτική για τη χώρα μας ευρωπαϊκή και δυτική ιδιαιτερότητα. Λόγω του σκληρού ευρώ[6] καταστρέφεται η αγροτική μας παραγωγή. Τα πορτοκάλια, τα λεμόνια, τα ροδάκινα, τα κεράσια οι ελιές μας πέφτουν από τα δέντρα και σαπίζουν, αφού οι εισαγωγές από τη μακρινή Αργεντινή, το Μαρόκο, την Αίγυπτο,κλπ., είναι φτηνότερες. Ακόμα και ο ποιο χαμηλά αμειβόμενος εργάτης γης που αμείβεται σε ευρώ, Έλληνας ή μετανάστης, στοιχίζει πολύ ποιό ακριβά από ότι σε μια ανταγωνιστική μας χώρας όπου αμείβεται σε υποτιμημένο νόμισμα. Αν ένας εργάτης γης στην Ελλάδα στοιχίζει το λιγότερο 30 ευρώ, στην Τουρκία, στοιχίζει σε αμοιβή τουρκικών λιρών που αντιστοιχούν περίπου σε 10-15 ευρώ. Το κόστος ζωής στη γειτονική χώρα είναι  χαμηλότερο λόγω της υποτιμημένης τουρκικής λίρας και τα περισσότερα καταναλωτικά είδη που αγοράζει ο Τούρκος εργαζόμενος, είναι επίσης πιο φτηνά.

6.Λέγεται ότι είναι πολύ δύσκολη τεχνικά η επιστροφή στο εθνικό μας νόμισμα, αφού και μόνο για να τυπωθούν δραχμές από το Χολαργό απαιτούνται πολλοί μήνες. Αυτό μάλιστα το υποστήριξε και ο σημερινός Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος.

Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ανοησία από το επιχείρημα αυτό. Η εκτύπωση δραχμών που θα γίνει σταδιακά, δε χρειάζεται περισσότερο από λίγες ημέρες. Βέβαια, σε μια αρχική περίοδο προσαρμογής 3-6μηνών, θα κυκλοφορούν και τα δύο νομίσματα, το ευρώ και η δραχμή. Όπως δηλ. έγινε όταν υιοθετήθηκε το ευρώ τον Ιανουάριο του 2002.

7.Σε ποιο ποσοστό θα υποτιμηθεί όταν κυκλοφορήσει η νέα δραχμή σε σχέση με το ευρώ ;

Αυτό θα εξαρτηθεί από τον κεντρικό σχεδιασμό που θα γίνει για το σκοπό αυτό. Αν επιλεγεί υποτίμηση κατά 50 %, η αρχική ισοτιμία θα είναι της τάξης περίπου των 520 δραχμών ανά ευρώ. Στην πορεία, η νέα δραχμή μπορεί να υποτιμηθεί περισσότερο με το σύστημα της διολίσθησης[7] καθοδηγούμενη  συγκρατημένα από ένα καλάθι νομισμάτων που θα περιέχει το ευρώ,το δολάριο, το γιεν, αλλά και μαλακά νομίσματα ανταγωνιστικών μας χωρών όπως λχ, η Τουρκία.

8.Θα υπάρξουν όμως μεγάλες πληθωριστικές πιέσεις και απότομες αυξήσεις τιμών κυρίως σε εισαγόμενα αγαθά.

Ναι αυτό ισχύει, ιδιαίτερα για τους πρώτους 4-8 μήνες, κατά τη διάρκεια των οποίων, θα υπάρξουν σημαντικές αρρυθμίες στην αγορά, ελλείψεις ορισμένων, κυρίως εισαγόμενων αγαθών, και κερδοσκοπικές καταστάσεις. Η κυβέρνηση οφείλει να φροντίσει για τον εφοδιασμό της αγοράς με βασικά αγαθά πρώτης ανάγκης, κυρίως τρόφιμα, φάρμακα και καύσιμα και να πατάξει με αυστηρές κυρώσεις τους κερδοσκόπους. Οι πολίτες θα ενημερωθούν για τις δυσκολίες αυτής της πρώτης περιόδου προσαρμογής, θα αποφεύγουν την κατανάλωση ακριβών εισαγόμενων  προϊόντων και θα στραφούν σε εγχώρια, γεγονός που θα βοηθήσει την αναβίωση του ελληνικού παραγωγικού δυναμικού. Θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε για ένα διάστημα  όπως συνέβαινε και σε άλλες εποχές με τον πληθωρισμό και να τον καταπολεμούμε αγοράζοντας φτηνά, ποιοτικά και κυρίως εγχώρια προϊόντα. Να επιμένουμε ελληνικά. Γιατί όταν αγοράζουμε ελληνικά, όταν κάνουμε διακοπές στην Ελλάδα, στηρίζουμε τη χώρα μας. Και αυτό χρειάζεται να γίνει τρόπος ζωής σήμερα όσο ποτέ άλλοτε.[8]

10. Πως θα προστατευθούν οι καταθέσεις των Ελλήνων πολιτών σε Τραπεζικούς λογαριασμούς ;

Η κυβέρνηση οφείλει να εγγυηθεί καταθέσεις μέχρι 100.000 ευρώ ανά καταθέτη. Με την προϋπόθεση ότι για μια αρχική περίοδο 2-6 μηνών ή και περισσότερο, δε θα επιτρέπεται η απόσυρση καταθέσεων πέραν ενός ορίου λχ. της τάξης των 100 ευρώ ανά εβδομάδα για κάθε πολίτη και ενός μεγαλύτερου μεγέθους για επιχειρήσεις ανάλογα με το μέγεθός τους. Ασφαλώς και πρέπει να αποφευχθεί ο πανικός και να μην επιτραπεί η απότομη απόσυρση όλων των τραπεζικών καταθέσεων. Γεγονός είναι ότι, ήδη οι ελληνικές Τράπεζες έχουν αποστραγγιστεί από καταθέσεις, λόγω της ελλείψεις εμπιστοσύνης που υπάρχει για την ελληνική οικονομία. Σύμφωνα με τραπεζικές πηγές, ελάχιστοι πολίτες σήμερα διαθέτουν καταθέσεις άνω των 50.000 ευρώ σε ελληνικές τράπεζες.

11. Τι θα γίνει με τους οφειλέτες, που έχουν δανειστεί σε ευρώ και έχουν υποθηκεύσει τα σπίτια τους. Δε θα υπερτιμηθούν τα χρέη τους ανάλογα με την υποτίμηση της δραχμής έναντι του ευρώ ;

Αλίμονο αν γίνει κάτι τέτοιο. Το κράτος οφείλει να επιβάλλει στις Τράπεζες ανάλογη υποτίμηση των χρεών με αυτήν της υποτίμησης της δραχμής έναντι του ευρώ. Ας δούμε ένα παράδειγμα. Ένας οφειλέτης χρωστά στην Τράπεζα 100.000 ευρώ. Όταν η δραχμή υποτιμηθεί κατά περίπου 50% και η αναλογία ευρώ/δραχμή αυξηθεί  από 347 σε 520, τότε ο οφειλέτης θα χρωστά 150.000 δρχ. Όμως, ο ίδιος, θα αδυνατεί να πληρώσει ένα τέτοιο ποσό, αφού τα εισοδήματά του, οι αμοιβές, οι μισθοί του θα είναι σε δραχμές και κατά συνέπεια υποτιμημένης αξίας σε σχέση με το ευρώ κατά 50 %. Γι΄αυτό και το κράτος οφείλει να επιβάλλει με νομοθετική ρύθμιση υποτίμηση κατά 50% και όλων των δανειακών υποχρεώσεων των πολιτών και επιχειρηματιών προς τις Τράπεζες. Αυτό θα έχει ως συνέπεια ο ως άνω ο οφειλέτης να χρωστά 100.000 και όχι 150.000 δρχ. Όμως, δε θα φτάσουμε και στο άλλο άκρο, δηλ. στο να χαριστούν εντελώς οι δανειακές υποχρεώσεις των οφειλετών.

12.Δηλαδή θα δικαιωθούν όσοι έσπευσαν να αποσύρουν τις καταθέσεις τους από τις ελληνικές Τράπεζες και τις έστειλαν στο εξωτερικό. Και με την επιστροφή στη δραχμή θα κερδίσουν πολλά.

Γεγονός είναι ότι, το μεγάλο ειδικά κεφάλαιο δεν έχει πατρίδα και κινείται εκεί όπου υπάρχει το κέρδος και η ασφάλεια των καταθέσεων. Αν η επιστροφή κεφαλαίων στην Ελλάδα με σκοπό το κέρδος, αποτελέσει μια συνέπεια αυτής της προοπτικής, τόσο το καλύτερο για τη χώρα μας. Αλλά, αυτό δε θα γίνει πριν αποκτηθεί η εμπιστοσύνη στη σταθερότητα και την αναπτυξιακή δυναμική της ελληνικής οικονομίας.

13.Με την επιστροφή στη υποτιμημένη δραχμή, θα κληθούμε να πληρώσουμε αντίστοιχα υπερτιμημένα τα τεράστια χρέη μας στους διεθνείς δανειστές μας ;

Η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα σημαίνει ότι απεγκλωβιζόμαστε αυτόματα από την ανάγκη νέου δανεισμού για να πληρώσουμε τα παλαιότερα χρέη μας και να καταβάλλουμε άμεσες απαιτήσεις σε μισθούς,συντάξεις, κλπ., αφού αυτά μπορεί να εξυπηρετηθούν με την έκδοση εθνικού νομίσματος. Η χώρα θα δηλώσει προσωρινή στάση πληρωμών των διεθνών της χρεών και θα διαπραγματευτεί περίοδο χάριτος 2-3 ετών, με επιμήκυνση και κούρεμα του συνολικού χρέους. Αυτή είναι μια κλασική πρακτική που έχει ισχύσει σε πολλές περιπτώσεις, με πιο χαρακτηριστικά τα παραδείγματα της Αργεντινής και του Μεξικού, όταν αποσυνδέθηκαν από το δολάριο το 2000 και το 1994 αντίστοιχα.

---

[1] Ο όρος GIPSI έχει πρωτοαναφερθεί απο τον Paul Krugman σε  άρθρα του στους New York Times και τείνει να επικρατήσει του προγενέστερου και υποτιμητικού PIGS ( Portugal, Italy, Greece, Spain).

[2] Ο  Robert Mandell κέρδισε το βραβείο Nobel το 1999 αναλύοντας τις άριστες νομισματικές περιοχές. 

[3] Ολιγοπώλιο είναι η αγορά εκείνη όπου υπάρχουν λίγες μόνο επιχειρήσεις του ίδιου κλάδου, που παράγουν και προσφέρουν ομοειδή προϊόντα. Συχνά οι επιχειρήσεις αυτές, έρχονται σε συμφωνίες  μεταξύ τους, αποκλείοντας άλλες επιχειρήσεις να εισέλθουν στον κλάδο και καθορίζοντας υψηλές τιμές που αποφέρουν τεράστια κέρδη.

[4] Οι οικονομικοί κλάδοι ή επιχειρήσεις έντασης κεφαλαίου και κατ’ επέκτασης υψηλής τεχνολογίας και καινοτομίας είναι αυτές όπου η επένδυση σε κεφάλαια, τεχνολογία και καινοτομκή έρευνα είναι πολύ μεγάλη σε σχέση με το κόστος εργασίας. Αντίθετα, οι κλάδοι  έντασης εργασίας είναι εκείνοι όπου το κόστος εργασίας είναι σχετικά υψηλό σε σχέση με το απαιτούμενο κεφάλαιο. έννοιες 

[5] Τα spreads είναι το άνοιγμα ή η  διαφορά  απόδοσης, μεταξύ τίτλων όπως των ομολόγων ενός κράτους (κράτος Α ), έναντι ενός άλλου κράτους βάσης και στην προκειμένη περίπτωση τη  Γερμανία. Αντανακλά την αποζημίωση για έναν ομολογιούχο που θα επιλέξει να επενδύσει σε ομόλογα του κράτους Α αντί του κράτους βάσης και εκφράζεται σε μονάδες βάσης, δηλ. τη διαφορά των επιτοκίων επί 100. Οι μεγάλες διαφορές των spreads σε βάρος των τίτλων της Ελλάδα και των άλλων περιφερειακών χωρών έναντι της Γερμανίας, οφείλονται στο γεγονός ότι οι καταθέτες εμπιστεύονται πολύ περισσότερο την οικονομία της Γερμανίας από τις περιφερειακές χώρες και μεταφέρουν εκεί τις καταθέσεις τους.

[6] Ο όρος σκληρό νόμισμα χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει ότι η συναλλαγματική ισοτιμία ενός νομίσματος είναι υπερτιμημένη σε σχέση με ένα άλλο. Οι διεθνείς συναλλαγματικές ισοτιμίες υποτίθεται ότι ρυθμίζονται από την προσφορά και ζήτηση διεθνών προϊόντων και υπηρεσιών. Στην πράξη όμως,  σημαντικό ρόλο έχουν οι πολιτικές που ακολουθούνται από τις κεντρικές τράπεζες των διάφορων χωρών που με διάφορα μέσα και κυρίως με την προσφορά ή απόσυρση συναλλάγματος ρυθμίζουν τεχνικά τις ισοτιμίες των νομισμάτων τους.

[7] Η διολίσθηση είναι στην πράξη όχι απότομη, αλλά σταδιακή υποτίμηση της ισοτιμίας ενός νομίσματος σε σχέση με άλλα νομίσματα. Στη χώρα μας είχε εφαρμοστεί με επιτυχία στη δεκαετία του 1990.

[8] Για το σκοπό αυτό έχει επαναενεργοποιηθεί ο  παλαιότερος γνωστός και από τον «εισαγόμενο»  φορέας με την ονομασία « Ο Επιμένων Ελληνικά», που με παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης 
απονευρώθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1990.  βλ. www.oepimenonellinika.org,

b 4