Η εκλογή Τράμπ και το φθινόπωρο της ηγεμονίας των ΗΠΑ

Γεώργιος Παπασίμος

Η σαρωτική επικράτηση του Ντόναλντ Τραμπ στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ, πέραν των επί μέρους αιτιών αυτής της επικράτησης (εκμετάλλευση της υποβαθμισμένης μεσαίας λευκής τάξης, όπως επισήμανε ο Σάντερς, και της μαζικής ψήφου διαμαρτυρίας έναντι του ισχυρού κατεστημένου και των ελίτ που έχουν πλήρως αποκοπεί από την δρώσα κοινωνία) απεικονίζει τις συνέπειες της κρίσης των ΗΠΑ ως αυτοκρατορικής πλανητικής δύναμης. Φωτίζει τα σημάδια
μιας παρακμάζουσας και όλο πιο απελπισμένης αυτοκρατορίας, που αδυνατεί να διαδραματίσει τον προηγούμενο ρόλο της ως, οργανώτριας δύναμης του πλανήτη.

Ήδη ο όρος «παγκοσμιοποίηση», που αποτέλεσε την προσπάθεια πλήρους παγκόσμιας επιβολής των ΗΠΑ και του «θριαμβεύοντος» καπιταλισμού μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1999 βρίσκεται σε υποχώρηση στο παγκόσμιο δημόσιο διάλογο και η έννοια του «πολυπολικού κόσμου» βρίσκεται στο προσκήνιο. Πολλοί, δε, σοβαροί μελετητές θεωρούν ότι η σημερινή φάση της παγκοσμιοποίησης, ίσως είναι η τελευταία μιας μακράς περιόδου αδιαμφισβήτητης δυτικής ηγεμονίας, που συνδέεται με την εμφάνιση του καπιταλισμού.

Για το ζήτημα αυτό στο έργο του «Ο παρατεταμένος 20ος αιώνας» ο Ιταλός φιλοσόφος μαρξιστής, Τζιοβάννι Αρίγκι, αναφέρεται στη κίνηση του εκκρεμούς μεταξύ ενός ενάρετου παραγωγικού κύκλου και ενός φαύλου χρηματοπιστωτικού, ως κυρίαρχου στοιχείου στην εξέλιξη του καπιταλιστικού συστήματος από τον 15ο αιώνα έως σήμερα. Η κρίσιμη αυτή κίνηση εντοπίζεται στο εσωτερικό ευρύτερων κύκλων ηγεμονίας πάνω στο παγκόσμιο σύστημα (ιταλικές πόλεις-κράτη 1400-1600, Ολλανδία 1600-1800, Βρετανία 1800-1940 και ΗΠΑ 1940-2000). Σε κάθε μία από αυτές τις φάσεις, ο κύκλος της κυριαρχίας του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου σηματοδοτεί τη λεγόμενη εποχή του «φθινοπώρου» της εκάστοτε ηγεμονίας, δηλαδή την περίοδο της αρχής του τέλους της. 

Το «φθινόπωρο» κάθε ηγεμονίας εκφράζει την κρίση και την παρακμή των ηγεμονικών συστημάτων με την έννοια, ότι κάθε ηγεμονική δύναμη λειτουργεί και ως οργανωτική αρχή του παγκόσμιου συστήματος, αναδιοργανώνοντας την αρχιτεκτονική του στην βάση ενός συγκεκριμένου κοινωνικού και πολιτικού παραδείγματος, και αποτελεί την έναρξη μιας μακράς περιόδου μεγάλης αστάθειας και όξυνσης των ανταγωνισμών.

Περισσότερο από ποτέ σήμερα, η φάση της παγκοσμιοποίησης αντιστοιχεί στο «φθινόπωρο» της αμερικανικής ηγεμονίας. Εκφράζει την μετατόπιση της επικέντρωσης του αμερικανικού κεφαλαίου από το εμπόριο και την παραγωγή στην χρηματοπιστωτική σφαίρα. Ήδη, έχει πλήρως αποτύχει η στρατηγική της για την πλανητική επιβολή του τριπτύχου «ελευθερία-δημοκρατία-νεοφιλελευθερισμός» και το νεοσυντηρητικό σχέδιο για τον «νέο αμερικανικό αιώνα», αφού σε όλα τα επίπεδα και τις προσπάθειες αυτής της νέας «Σταυροφορίας» υπήρξε παταγώδης αποτυχία με σημείο αναφοράς τη Μέση Ανατολή (Ιράκ-Συρία) 

Το δυσβάστακτο οικονομικό κόστος γι' αυτούς τους αποτυχημένους πολέμους σε συνδυασμό με την κατάρρευση της χρηματοπιστωτικής «φούσκας» και στα εναπομείναντα κερδοφόρα τμήματα του κτηματομεσιτικού κλάδου, οδήγησε στην εκτεταμένη τοξική χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-2008, που εξήχθει, μάλιστα, ως τοξική "γάγγραινα" και στην Ευρώπη. 

Όλα αυτά οδήγησαν, συνεπώς, σε μια εκτεταμένη περίοδο υποχώρησης των ΗΠΑ ως οργανώτριας πλανητικής δύναμης, αφού έχουν χάσει την δυνατότητα να κινούνται αυτοτελώς στην παγκόσμια «σκακιέρα» με χαρακτηριστική περίπτωση την Συρία, όπου όχι μόνο απέτυχαν παταγωδώς να επιβάλλουν μια διαδικασία εξπρές ανάληψης δυτικής στρατιωτικής δράσης εναντίον της χώρας, αλλά υποχρεώθηκαν να αποδεχτούν τον κυρίαρχο ρόλο της Ρωσίας στην κρίση αυτή.

Τα παραπάνω έχουν ως αποτέλεσμα την δραματική επιδείνωση των ανισοτήτων και της φτώχιας στο εσωτερικό των ΗΠΑ, αφού η αμερικανική κοινωνία έχει γίνει η πιο ταξική της τελευταίας πεντηκονταετίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι ένας στους έξι Αμερικανούς είναι άνεργος, τα συνδικάτα έχουν χάσει το 20% των μελών τους, 50 περίπου εκατομμύρια συνωστίζονται στα συσσίτια, ο μέσος μισθός έχει υποχωρήσει σε ποσοστό 3% περίπου, ενώ αντίθετα το 1% απέσπασε το 93% των συνολικών κερδών της Wall Street, που μοίρασε σχεδόν τα υψηλότερα διευθυντικά bonus στην ιστορία της (150 δις δολάρια).    
        

Οι συνθήκες αυτές αποτέλεσαν τις βασικές αιτίες της συντριπτικής πολιτικής επικράτησης του ιδιόρρυθμου ακροδεξιών τάσεων πολυεκατομμυριούχου Τραμπ, ο οποίος αποτελεί "τέκνο" της εποχής του «φθινοπώρου» της αμερικανικής ηγεμονίας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αυτές παύουν να λειτουργούν ως υπερδύναμη συνεχίζοντας να διαθέτουν πλανητικά στρατηγικά πλεονεκτήματα. Εξάλλου, ισχυρά συμφέροντα στο εσωτερικό τους και η μεγαλύτερη στρατιωτική μηχανή του πλανήτη, που συντηρεί την οικονομία της και το τεράστιο σύμπλεγμα εξουσίας, πιέζει στην μη εγκατάλειψη του μιλιταριστικού ρίζοσπαστισμού, που χαρακτηρίζει τις πολιτικές εξουσίες των τελευταίων ετών, ανεξαρτήτως εάν προέρχονται από τους δημοκρατικούς ή τους ρεπουμπλικάνους.  

http://www.gpapasimos.gr/

Twitter: @PapasimosG