Ενα σύστημα συντάξεων για τις νέες γενιές

Μιλτιάδης Νεκταρίου, Πλάτων Τήνιος, Γιώργος Συμεωνίδης

Ο​​ι πρόσφατες αλλαγές στις συντάξεις εγκλωβίζουν την Ελλάδα στην κρίση και συντηρούν την ανασφάλεια των συνταξιούχων. Για να σπάσει ο φαύλος κύκλος απαιτείται μια νέα θαρραλέα αρχή με άμεση έναρξη νέων κεφαλαιοποιητικών συντάξεων.

Ενα τέτοιο σύστημα μπορεί να ανακόψει τον κατήφορο αλλεπάλληλων διαψεύσεων και περικοπών και να δώσει αποφασιστική ώθηση στην ανάπτυξη. Η πρόταση που αναλύσαμε στην Ενωση Αναλογιστών οδηγεί σε νέα αρχή. Εχει μελετηθεί, ενώ τα προβλήματα της μεταβατικής περιόδου είναι μικρότερα από αυτά που θα προκύψουν αν δεν γίνει τίποτε.

Το σημερινό σύστημα –με συντάξεις στο 17% του ΑΕΠ και εισφορές στο 27% τα υψηλότερα στην Ε.Ε.– είναι επιβαρυντικό για την οικονομία, πλήρως αβέβαιο για τους συνταξιούχους και καταδικαστικό για την ανταγωνιστικότητα. Η χρηματοδότησή του απορροφά το 40% των φορολογικών εσόδων, ενώ το αφανές χρέος συντάξεων ανέρχεται στην περίοδο μέχρι το 2060 σε 470 δισ. ευρώ (με προεξόφληση 2%) – μεγαλύτερο από το εθνικό χρέος. Και όλα αυτά για μια σύνταξη η οποία απαιτεί συνεχείς επιχορηγήσεις από τον φορολογούμενο.

Ακόμη και μετά τις αλλαγές του 2016, το σύστημα συντάξεων παραμένει υπερβολικά κρατικό, υπερβολικά δεσμευτικό, υπερβολικά επιβαρυντικό και υπερβολικά άκαμπτο. Δηλητηριάζει τις μελλοντικές προοπτικές της Ελλάδας και διώχνει τους νέους.

Η πρότασή μας έχει δύο στόχους: Πρώτον, βάζει ως προτεραιότητα την άμεση εκκίνηση ενός νέου ανταποδοτικού συστήματος συντάξεων για όλους αυτούς που άρχισαν να δουλεύουν μετά το 1992 – δηλαδή σχεδόν για όλους που σήμερα είναι κάτω των 45 ετών. Προβλέπεται μεγάλη ελάφρυνση στις εισφορές και άμεση θέσπιση ενός κεφαλαιοποιητικού πυλώνα. Για τους μεγαλύτερους (ασφαλισμένους πριν από το 1992) στοχεύει στη μέγιστη δυνατή εξασφάλιση – δηλαδή αποτροπή κάθε μελλοντικής περικοπής για 20 χρόνια.

Ειδικότερα:

Ι. Σύστημα συντάξεων για τις Νέες γενιές – ασφαλισμένοι μετά την 1.1.1993: Τρεις πυλώνες άμεσα κατοχυρώνουν συνολική αναπλήρωση περί το 75%.

Α. Ασφάλιση Κύριας σύνταξης. Ενα ταμείο κύριας ασφάλισης για όλους (ΕΦΚΑ).

• Εισφορές 10% (αντί του σημερινού 20%).

• Συντάξεις βάσει ατομικών λογαριασμών νοητής κεφαλαιοποίησης («Σουηδικό σύστημα») με διανεμητική χρηματοδότηση. Οι εισφορές πιστώνονται και κεφαλαιοποιούνται με επιτόκιο ίσο με την αύξηση του ΑΕΠ.

• Η ηλικία συνταξιοδότησης αποφασίζεται από τον ίδιο τον ασφαλισμένο, αρχίζοντας από τα 65. Παραμονή στην εργασία αυξάνει τη σύνταξη.

Β. Νέο Υποχρεωτικό Κεφαλαιοποιητικό Ταμείο Επικουρικών Συντάξεων.

• Εισφορές 6% (όπως σήμερα).

• Κατατίθενται σε ατομικό λογαριασμό όπου συσσωρεύεται κεφάλαιο.

• Τα αποθεματικά του επικουρικού ταμείου θα ανέλθουν στα 50 δισ. ευρώ στην πρώτη δεκαετία και στα 600 δισ. μέχρι το 2060 (περίπου 80% του ΑΕΠ). Αξιοποιούνται για τη δημιουργία νέου εθνικού κεφαλαίου επενδύσεων.

Γ. Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης (προαιρετικά).

• Ασφαλισμένοι θα μπορούν να αποχωρούν από το Επικουρικό Ταμείο – προσχωρώντας σε Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης.

• Τα ΤΕΑ προσφέρουν κλαδική διαφοροποίηση.

• Τα σημερινά Ταμεία Εφάπαξ μετατρέπονται υποχρεωτικά σε ΤΕΑ.

• Αυτοτελώς απασχολούμενοι ή ΜΜΕ εντάσσονται σε Ανοιχτά Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης.

ΙΙ. Η μεταβατική περίοδος: Εγγυήσεις για τους ασφαλισμένους προ του 1993. Αξιοπιστία σε όσους υφίστανται σήμερα αλλεπάλληλες μειώσεις παροχών. Μέσα σε έξι μήνες πρέπει να εκπονηθούν λεπτομερή προγράμματα υλοποίησης, στους εξής άξονες:

• Συγχώνευση όλων των υφιστάμενων Ταμείων κύριων και επικουρικών συντάξεων.

• Ομογενοποίηση των ρυθμίσεων εισφορών και παροχών για όλους.

Δεδομένου ότι το αφανές χρέος εμφανίζεται (μείωση εισφορών/ κεφαλαιοποίηση) και μπορεί να καταγραφεί, μπορούν να εξευρεθούν συμπληρωματικοί πόροι για την περίοδο 2017-2045. Η ανάγκη δημιουργείται από τη μείωση εισφορών και την κεφαλαιοποίηση της επικουρικής ασφάλισης. Δεν αποτελεί νέο έλλειμμα, αλλά αντίθετα εμφάνιση ενός κρυφού ελλείμματος που θα προκύψει ούτως ή άλλως αργότερα. Οι πόροι θα μπορούν να προέλθουν από στοχευμένες αυστηροποιήσεις αλλά και την αξιοποίηση χρηματοοικονομικών εργαλείων δανεισμού ώστε το κόστος να μοιραστεί μεταξύ γενεών. Προτείνεται η μείωση των εισφορών των μισθωτών να γίνει σταδιακά, ενώ αντίστοιχη σταδιακή προσαρμογή μπορεί να γίνει για τους ελεύθερους επαγγελματίες και τους αγρότες.

Η ανάκαμψη της οικονομίας θα επιτρέψει τη χορήγηση «αναπτυξιακού μερίσματος» στους συνταξιούχους. Η πρόταση θα λειτουργήσει ως αναπτυξιακό σοκ – ικανό να απεγκλωβίσει τη χώρα από την κρίση. Θα έχει θετικές επιπτώσεις σε πέντε κατευθύνσεις:

1. Προστασία του πληθυσμού. Ο νέος εργαζόμενος θα ξέρει ότι με 16% εισφορές θα έχει ένα σίγουρο ποσοστό αναπλήρωσης 50%. Με την επιπλέον συμμετοχή σε ένα Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης (εισφορά 4%) θα μπορεί να προσεγγίσει ένα συνολικό ποσοστό αναπλήρωσης 75%.

2. Μικρότερη κρατική χρηματοδότηση. Το νέο σύστημα έχει μηδενική συμμετοχή του Κράτους. Η χρηματοδότηση είναι αναγκαία στη μεταβατική περίοδο μέχρι το 2045 για την προστασία των ασφαλισμένων πριν από το 1992 – σε ποσοστά όμως που δεν θα ξεπερνούν τη σημερινή επιβάρυνση του κράτους για το υφιστάμενο σύστημα.

3. Ευνοϊκότερη διαπραγμάτευση για την απομείωση του Εθνικού Χρέους. Με την πρόταση το αφανές χρέος σταματά να μεγαλώνει. Με τα συσσωρευμένα αποθεματικά του συστήματος συντάξεων, η κυβέρνηση της χώρας θα έχει αυξημένες δυνατότητες μετατροπής του εξωτερικού χρέους σε εσωτερικό.

4. Κουλτούρα αποταμίευσης που βασίζεται στη δικαιοσύνη ανάμεσα στις γενιές. Η μείωση των εισφορών θα συμβάλει στην απελευθέρωση κεφαλαίων που θα βοηθήσουν τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις να ξεπληρώσουν μέρος των χρεών τους. Η ετήσια ενημέρωση των ασφαλισμένων για τους Ατομικούς Λογαριασμούς θα δημιουργήσει ένα νέο πρότυπο αποταμίευσης για την ελληνική οικογένεια.

5. Αναπτυξιακή ώθηση. Η μείωση των εισφορών τονώνει την ανταγωνιστικότητα και τις εξαγωγές. Τα αποθεματικά του νέου συστήματος που στην πρώτη δεκαετία θα προσεγγίσουν τα 50 δισ., θα αποτελέσουν τροφοδότη των επενδύσεων για την ανάκαμψη της οικονομίας.

Με την πρότασή μας, μπορεί η κοινωνική ασφάλιση από εστία προβλημάτων να λειτουργήσει ως αφετηρία λύσεων.

-Οι κ. Μ. Νεκτάριος, Πλ. Τήνιος και Γ. Συμεωνίδης διδάσκουν στο Τμήμα Στατιστικής και Ασφαλιστικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Πειραιώς.